Biện pháp phòng chống ngập lụt ở nước ta hiệu quả như thế nào ?

Nguyên do tình trạng ngập lụt trầm trọng ở HCM

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất và là trọng điểm kinh tế của cả nước với sự đóng góp 20% vào GDP nhà nước và 30% vào tổng giá trị xuất khẩu. Mặc dù có vai trò quan trọng chiến lược ở nền kinh tế nhà nước, nhưng lại nằm trên một nền đất thấp và thường xuyên bị ngập do mưa to, nước lũ thượng nguồn hay triều cường. Dựa theo trung tâm chống ngập của thành phố, 60% diện tích toàn thành phố có cao độ thấp hơn 2 m so với trước những năm 90, thành Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu bị lún do đô thị hóa. Hơn nữa, tốc độ lún gần 15 mm/năm, hiện tại tại rất nhiều điểm ở thành phố sẽ có nguy cơ ngập ngày càng nặng nề hơn. Cả thành phố hiện tại có tất cả 322 xã phường đã ghi nhận bị ngập lụt thường xuyên. trong tương lai, rắc rối Ngập lụt của thành phố có thể còn nặng nề hơn khi hệ quả của biến đổi khí hậu ảnh hưởng vào thành phố này. Một báo cáo khác của những nhà khoa học trên thế giới (Dasgupta et al 2009) đã xếp TP HCM vào danh sách 25 thành phố có nguy cơ bị ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.

Căn do tạo ra ngập lụt, thủy triều ngập ngày một cao một phần là do biến đổi khí hậu, và nền đất toàn thành phố lún bình quân theo năm, và đô thị hóa lấn kênh rạch làm mất những dòng chảy…

Thành phố Hồ Chí Minh đã khai triển nhiều kế hoạch thoát nước với tổng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nguồn vốn ODA, chưa kể đến đại kế hoạch trị giá 12 ngàn tỷ đồng do bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đầu tư.

Tuy nhiên nguyên nhân chính quan trọng nhất là lỗi chủ quan ở việc lập phương án, với trình độ chưa đủ tầm hoặc chỉ chạy theo khai thác nguồn vốn…

Hệ lụy là đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các phương án chống ngập trong Tp.HCM nhưng xem ra không hiệu quả.

Các chuyên gia chống ngập thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua đã tìm kiếm các biện pháp muộn màng, chắp vá, thiếu gắn kết đồng bộ giữa các kế hoạch quy hoạch lại với nhau.

Trình độ, nhận thức, dự đoán dài hạn ở quy hoạch và xây dựng vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu thực tiễn đã dẫn tới vấn đề ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường do ngập trên địa bàn thành phố càng ngày càng nghiêm trọng hơn.

Nhiều hệ thống cống thoát nước mưa, chống nước ngập dọc theo đường thành phố mới xây dựng đã trở thành bể chứa nước với mực nước dâng cao nhất là 60cm, khả năng thoát nước khi trời mưa to không đạt kết quả như mong đợi.

Nhiều công trình cống có diện tích không phù hợp để đáp ứng khả năng thoát nước, gây ra ngập lụt bởi những trận mưa lớn và rút chậm trong thời gian dài.

Công trình ngăn chặn triều cường để thoát nước mưa xuống kênh rạch vẫn còn yếu kém. 

Cộng với việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê-tông hóa không những khiến gia tăng lượng nước mưa chảy trên trên mặt đất vì không thể ngấm xuống lòng đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho thành phố, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt. Số liệu tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy nhiệt độ bề mặt tại TP HCM tăng bình quân hằng năm 0,18 độ C. Vẫn nghiên cứu của những nhà nghiên cứu đó (2008) cho thấy sau 17 năm, nhiệt độ bề mặt tối đa ghi nhận được tại thành phố tăng thêm khoảng 10 độ C (từ 39,8 độ C năm 1989 lên 49,4 độ C năm 2006). Sự đổi thay về nhiệt độ bề mặt, và do đó nhiệt độ không khí cũng tăng theo, đã đẩy nhanh quá trình bốc hơi của nước khiến gia tăng cả về số lượng và quy mô những đợt mưa nhiệt đới ở khu vực. Số liệu thống kê lượng mưa từ năm 1988 tới năm 2007 tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy một quá trình gia tăng liên tiếp số lượng các cơn mưa cực lớn.

Bất chấp rất nhiều các nỗ lực quốc tế và trong nước nhằm xử lý vấn đề Ngập úng, bây giờ vẫn chưa có một nghiên cứu hoàn chỉnh nào để giải thích chi tiết đầy đủ nguyên nhân của tình trạng trên. Những nhà nghiên cứu quốc tế thường có khuynh hướng quan tâm thuần tuý tới rủi ro biến đổi khí hậu của thành phố, trong khi các đồng nghiệp địa phương thường quá để ý tới vai trò của hệ thống sông ngòi và triều cường mà không để ý đến mối quan hệ giữa đô thị hóa và khả năng thoát nước của thành phố. Điển hình là sự phát triển mạnh mẽ về phía Nam thành phố trên nền đất yếu và thấp hoặc sự phát triển hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã khiến cho hàng ngàn diện tích chứa nước bị biến mất. phương pháp mà các cấp chính quyền đưa ra vẫn chỉ là xây dựng nâng cấp hệ thống đê bao và cống ngăn triều cường – những biện pháp vô cùng tốn kém nhưng lại không giúp giải quyết bản chất vấn đề. 

Dự án chống ngập nghìn tỉ tp.HCM

Các giải pháp chống ngập

Đã có rất nhiều phương pháp khác được đưa ra để chống ngập cho TPHCM, đặc biệt là các cách thức mang tính dự án hệ thống như tiếp tục nâng cấp xây dựng đê bao chắc chắn, xây cống chống triều cường… Nhưng, trong điều kiện nguồn lực tài chính còn khiêm hao như bây giờ thì các biện pháp này sẽ khó có thể khai triển toàn diện và kịp thời. 

Nhưng từ những nguyên nhân gây ngập như đã kể ở trên, thì giải pháp khơi thông các hệ thống thoát nước thiên nhiên và đầu tư nâng cấp hệ thống thoát nước, nên được thực hiện. Tất nhiên, khi chưa có đủ nguồn lực để thực hiện các kế hoạch đê bao chắc chắn thì cần nghĩ đến phương pháp đê bao có quy mô nhỏ, đê. Và việc trang bị cho mình một số giải pháp chống ngập riêng của mỗi người dân là rất cần thiết.